Ekstremni muslimani upalili su iskru rata još 1991. napadima i ubistvima nevinih srpskih civila. Zlodela su nastavljena i 12. januara 1992. ubistvom penzionera Ranka Baranca u selu Bijela u Podrinju, a potom i ubistvom starog svata Nikole Gardovića 01.03.1992. u Sarajevu. Jedno za drugim u plamenu su nestajala srpska sela, napadani su gradovi, ubijano je srpsko stanovništvo. Svuda su prve žrtve bili Srbi i po istom scenariju vršeni su pokolji i progoni pravoslavnog življa sa svih područja širom BiH. Na red je stigao i Prijedor koji se 30. maja 1992. našao na meti ekstremnih muslimana koji su pokušali da osvoje i zauzmu grad a srpsko stanovništvo proteraju i istrebe. Došli su na tuđi kućni prag da siluju žene, ubijaju decu, masakriraju stare i nemoćne, samo se ti Muslimani nisu nadali da će na put stati pripadnici srpske vojske i policije i da im neće tako lako dozvoliti da se iživljavaju na nejači.
Ovo je priča o herostvu, nadljuskoj snazi, predanosti, hrabrosti i ljubavi prema otadžbini. Ovo je priča o odbrani Prijedora 30. maja 1992. godine
Dan 30. maj 1992. zauvek će ostati urezan u sećanjima građana Prijedora jer su srpski civili tog dana, može se reći, po drugi rođeni.
Čitav april i maj 1992. bili su obeleženi krvavim sukobima i užasnim zločinima nad srpskim stanovništvom širom Bosne i Hercegovine. Već tada je popaljeno preko stotinu srpskih sela a više desetina hiljada izbeglica je ostalo bez krova nad glavom. Srbi su postali stranci u sopstvenim gradovima, selima, u svojoj zemlji. Bošnjačka “Armija BiH” je formirala mnogobrojne logore za Srbe širom Bosne i Hercegovine kao npr. u Sarajevu, Goraždu, Konjicu, Srebrenici, Maglaju, Zenici, Tuzli, Visokom, gde su vršena silovanja, sadistička iživljavanja nad ženama, decom i zarobljenicima i naravno masovna ubistva srpskog stanovništva. Ljudi su presretani po ulicama, ubijani, živi spaljivani po kućama kao što je slučaj sa Grahovištem 4. maja 1992. I u Foči je bila slična situacija – april i maj 1992. obeleženi su jezivim zločinima, u Jabuci i Zebinoj šumi preko 40 ubijenih civila, među kojima i petogodišnja Ivana Vuković i desetogodišnji Petar Todorović.
U Konjicu, Goraždu i Srebrenici srpski narod doživljava užasan genocid tog maja 1992. budući da su još tada formirani logori za pripadnike srpskog naroda. U Srebrenici su već prve nedelje maja zarobljeni svi stanovnici srpskog sela Čumavići, ukupno 40 meštana, uglavnom žena i dece. Zatočeni su u logoru u Potočarima i danonoćno prebijani, mučeni i zlostavljani a neki i pobijeni. U samom gradu je formirano nekoliko zloglasnih logora kroz koje je do kraja 1992. prošlo stotine civila, uključujući i novorođenčad, dok je najmanje šezdesetoro civila mučki pobijeno. U Srebrenici i Bratuncu je tokom meseca maja 1992. ubijeno preko dve stotine Srba.
GENOCID NAD SRBIMA U KONJICU
U Konjicu je prva žrtva pala 2. maja 1992. a do kraja maja ubijeno je više od 120 srpskih civila. Za vreme čitavog rata preko četiri stotine ubijenih Srba! Mnoga srpska sela su popaljena, formirani su logori u gde su bili zatočeni mnogi srpski civili. U cilju stvaranja etnički čiste muslimanske države, snage Alijine tzv. Armije BiH okupirale su grad, formirale 16 logora, i započele sa genocidom nad srpskim stanovništvom.
Tokom rata na području Konjica pripadnici tzv. Armije BiH su počinili brojne zločine nad civilima srpske nacionalnosti. Ubijeno je 670 ljudi - Srba ali i Hrvata, među kojima 123 žene i 21-o dete. Silovano je i zlostavljano stotine žena a najmlađa registrovana žrtva silovanja imala je dvanaest godina.
Najmlađa registrovana žrtva je imala pet, a najstarija 95 godina. Agresija na Konjic je imala za cilj istrebljenje i progon nebošnjačkog stanovništva sa ciljem da se politikom zločina i etničkim čišćenjem stvori čist muslimanski grad. Reč je o sistematski organizovanom i paradržavnom projektu sa genocidnim namerama. Čitav maj 1992. bio je obeležen ubijanjem i zatvaranjem srpskog stanovništva i u tom periodu je likvidirano 120 srpskih civila, dok na bošnjačkoj strani nije poginuo nijedan civil tokom aprila i maja. U Konjicu nije vođen nikakav rat već je jedna strana - bošnjačka ubijala a druga strana - srpska je ubijana!
26. maja 1992. muslimanske snage su izvršile napad na selo Bradina kod Konjica. Tada je za samo sat vremena poubijano 48 civila, dečaka, mladića, žena kao i veliki broj starih, bolesnih i nepokretnih lica. Selo je u kratkom vremenskom periodu do temelja spaljeno, razorena je pravoslavna crkva u čijem dvorištu je iskopana masovna grobnica u koju su bacana tela prethodno streljanih i masakriranih srpskih civila, meštana Bradine. Nakon ekshumacije, utvrđeno je kako su mnoga tela obezglavljena, te nađena bez pojedinih ekstremiteta a neki leševi su nađeni sa rukama zavezanim žicom. Bio je to pokolj neviđenih razmera počinjen na samom početku rata. Ukupno je po logorima ubijeno 88 meštana ovog malog sela, što predstavlja pravi primer genocida. Najstarija žrtva je bila domaćica Sava Gligorević, koja je u trenutku ubistva imala 87 godina. Sličnu sudbinu su doživele i njene komšije Paula Vukosav (84), Jovan Gligorević (84), Mitar Gligorević (83), Nikola Gligorević (13), Malina Gligorević (80), Sofija Đorđić (61), Anđa Đorđić (50), Bosiljka Kuljanin (53), Drago Kuljanin (70), Ratomir Kuljanin (78), Marija Đorđić (72), Mileva Đorđić (60), Desanka Žuža (70), Njegoš Koprivica (17), Milan Kuljanin (84), Radoslav Kuljanin (16), Miroslav Kuljanin (16) i mnogi drugi.
MASOVNA SILOVANJA SRPKINJA U KONJICU
Jedan od najužasnijih ratnih zločina tokom muslimanske agresije i terora (1992-1995), nesumnjivo predstavlja zločin silovanja. Iako je od muslimanskog terora i agresije na srpski narod prošlo skoro pa tri decenije, silovanje žena i devojčica i dalje su tabu tema u društvu. Žrtve silovanja svakodnevno žive sa svojim bolovima i strahovima zakopanim duboko u sebi. Torture kroz koje su prošle teško da iko drugi može razumeti osim njih samih. Pripadnici muslimanske tzv. Armije BiH nisu ciljali žene određenih godina, kada su silovali, već su sistemski koristili silovanje kao ratno oružje u sprovođenju genocida u Bosni i Hercegovini. Tako je namlađa registrovana žrtva na području čitave Bosne i Hercegovine imala svega devet godina, dok je najstarija imala osamdeset dve godine.
Tokom muslimanske agresije silovano je preko 180 Srpkinja. U selu Bradina silovano je i zlostavljano najmanje šezdeset žena, među kojima i šestoro devojčica. Najmlađa žrtva silovanja bila je Đ. B. koja je imala samo 12 ipo godina kada je zarobljena od strane muslimanskih vojnika i odvedena u zloglasni logor u selu Čelebići. Tamo je fizički i psihički maltretirana i zlostavljana, a prema rečima svedoka i višestruko silovana. Mnoge žene žrtve seksualnog nasilja danas su članice Udruženja žena žrtava Republike Srpske kojim presedava hrabra Božica Živković Rajilić.
Silovanje i seksualno zlostavljanje srpskih žena u BiH vršeno je kao deo ratne strategije. Bilo je organizovano, sistemski sprovođeno i činilo je deo tadašnje državne politike muslimanskog rukovodstva.Masovna silovanja su tokom rata u Bosni i Hercegovini (1992-1995) bila redovna pojava kod muslimanskih/bošnjačkih vojnika, pripadnika tzv. Armije BiH i korišćena su kao sredstvo etničkog čišćenja i ratnog zločina još od proleća 1992. godine.
Seksualno nasilje tog proleća 1992. odvijalo se u logorima, porodičnim kućama a često i pred očima članova porodica. Bile su to nečije majke, žene, ćerke, sestre koje su bez ikakvog razloga postale mete pomahnitalih zveri koje i danas možda slobodno šetaju, budući da pravosudne institucije u BiH te silovatelje i ubice ne žele da procesuiraju.
Srpkinja rodom iz Bradine svedočila je o tome kako je 1992. silovana od strane Armije BiH. Zaštićena svedokinja A, oštećena u ovom predmetu, dala je iskaz kao svedok Tužilaštva i prisetila se kako je iz naselja Bradina, općina Konjic, proterana u Donje Selo. Tada je prema kazivanju ove svedokinje, izvesni musliman Z.P. sa bratom počeo dolaziti u njenu kuću. Obojica su, kako je navela, bili naoružani i u uniformama. U to vreme svedokinja A boravila je “u napuštenoj srpskoj kući” sa nepokretnom majkom, sestrom, rođakom i njihovom maloletnom decom. Svedokinja je kazala da ju je Z.P. odveo u drugu sobu nakon što ju je “izabrao da spava s njim”, rekavši da će u protivnom “doći njih 15”. Žrtva je istakla da se seća da je zlostavljanje trajalo do marta 1993. godine. “Pitao me je da li uživam. Odgovarala sam što njemu odgovara. A šta sam mislila? Lijep je metak, lijepo je umrijeti... Da sam sama, pružila bih otpor, radije bih umrla. Ali kad znam da su u drugoj sobi djeca... šuti i odradi posao. Nekad pomislim da duše više nemam. Psihički, to je teret koji moram nositi”, rekla je svedokinja A, koja je Donje Selo napustila krajem aprila 1993. godine. Svedokinja A je dodala da je silovanje prijavila tek 2006. godine, te da joj je mnogo lakše otkad je progovorila o tome. “Deset godina sam to pokušavala zaboraviti i mnogo toga sam i zaboravila, ali sam čin ostaje. Nisam se mogla osjetiti jadnije, postiđenije i sramotnije. Nikome nisam vjerovala. Nikome nisam govorila. Svoj jad sam nosila u sebi, pokušavala da zaboravim... Ali to je bilo nemoguće”, rekla je ova hrabra žena.
Srpkinja Bosiljka Kuljanin rođena je 21.08.1939. u Bradini, gde je živela sa suprugom. Bila je majka troje dece. Ubili su je u Bradini pripadnici muslimanske vojske koje je predvodio Brišo Škojo. Izvedena je iz škole gde su bile zatvorene žene i deca iz i prvobitno je zlostavljana pa silovana od strane muslimana Brišo Škoja, na putu između sela Stojkovici i Gobelovina. Nakon gnusnog čina zločinac je preklao Bosiljku.
Devojčica B.D. stara šesnaest godina zarobljena je prilikom napada muslimanske vojske na selo Bradina. Pretučena je i zlostavljana a potom držana kao robinja od strane muslimanske vojske nakon čega je višestruko silovana zbog čega je imala brojne traume i ozbiljne posledice po zdravlje.
Teška sudbina zadesila je učenicu G.O. staru petnaest godina koju su 26.05.1992. u njenoj kući zarobili pripadnici muslimanske vojske i zatočili je u logor u Osnovnoj školi "Zvonimir Belša Nono" u Bradini. Nakon nekoliko dana teške torture puštena je kući da bi je muslimanski vojnici opet zarobili i odveli u logor gde su je tukli, mučili i višestruko silovali.
Teške torture i silovanja prošle su i sestre M.A. i M. B. stare 16 i 17 godina koje su zarobljene u Bradini i maltretirane, pretučene pa silovane što je ostavilo ozbiljne posledice po njihovo zdravlje!
NAPAD NA PRIJEDOR
A onda je na red stigao i Prijedor. U ranim jutarnjim časovima 30.05.1992. muslimanske snage su izvršile napad na grad sa namerom da po istom scenariju, okupiraju grad, formiraju logore, počine zločine..za razliku od meštana Goražda, Konjica i drugih gradova koji su odmah okupirani, mnogi građani Prijedora – kako Srbi, tako i Ukrajinci, ali i Hrvati, pa i neki Muslimani ustali su hrabro i stali pred agresora braneći svoj kućni prag. Grad jeste odbranjen ali uz mnogobrojne žrtve.
Neljudi su napali grad sa namerom da ponove masakr počinjen u Bradini, Konjicu, Goraždu, Kladnju, Vitkovićima, Sijekovcu, Čardaku..U tom napadu na Prijedor brutalno je ubijeno 18 građana, pripadnika MUP-a i vojnika, dok je dvadesetoro građana teško ranjeno. Neki su likvidirani nakon ranjavanja i zarobljavanja. Najmlađa žrtva tog krvavog pira bio je dečak Igor Knežević, koji je imao samo 17 godina kada je mučki ubijen. Kako navodi SRNA, svedoci su ispričali da su muslimanski vojnici najpre ranili maloletnog Igora a potom ga zarobili i zaklali u zaseoku Zajednice. U samo jednom trenu je ugašeno hiljade dečačkih i momačkih snova, želja, planova a jedna porodica ostala je večno zavijena u crno…
Rat u Prijedoru započeo je svirepim ubistvom Radenka Đape, mladića srpske nacionalnosti. “Đapa je ubijen u noći između 30. aprila i 1. maja 1992. kada je krenuo na posao, od strane muslimanskih ekstremista”, uklesano je na spomeniku u Kozarskoj ulici u Prijedoru. Izrešetan je sa pet hitaca i to je bila prva žrtva rata u ovom gradu. Nekoliko dana kasnije od strane muslimanske paravojske ubijeno je i ranjeno šestoro Srba i Hrvata, na punktu kod Hambarina i to dok su išli svojim kućama. Sve su to bili prvi znaci da su sukobi u Prijedoru neminovni. Koliko god su se pojedini srpski političari i običan narod trudili da spreče i zaustave rat u Prijedoru, pojedine ekstremističke grupe nisu odustajale od plana da Prijedor doživi sudbinu Goražda, Srebrenice, Konjica, Zenice i sela Bradine koje je samo četiri dana ranije spaljeno i razoreno.
Posećanja radi, napad na Prijedor krenuo je iz šume Panjik oko 4,00 časa, sa pet borbenih grupa. Grupe su predvodili Slavko Ećimović, Asim Muhić, Halim Mehić, Edin Čajić i Kemal Alagić zvani Divjak. Oni su planski izvršili ovaj napad sa ciljem da preuzimu vitalne ustanove u centru ove regije, pre svega, policijsku stanicu, tadašnju Opštinsku upravu i Centar za informisanje. A kako su to svuda već učinili, napadači su imali u planu i u Prijedoru da proteraju srpsko stanovništvo sa vekovnih ognjišta i počine zločine.
Deo muslimanskih snaga koji se povukao ispred vojske 28. maja, na sastanku u šumi zvanoj Panjik, na širem području reona Kurevo, organizovali su se i dogovorili da 30. maja u ranim jutarnjim satima napadnu sam grad Prijedor. Tom grupom, koja je brojala oko 350 ljudi, rukovodili su Izet Mešić zvani Hadžija i Slavko Ećimović.Nakon ulaska ovih formacija u Prijedor došlo je do borbe između vojske i policije i ovih agresorskih grupa, što je dovelo do ubistva 18 i ranjavanja oko 26 vojnika, policajaca i civila. Sve grupe su uspele da dođu do svojih ciljeva i nisu pazili u koga pucaju – da li su to vojnici i policajci, ili civili, ili čak kola hitne pomoći. Tako je grupa koja je zauzela tzv. veliki podvožnjak pucala u bolnička kola hitne pomoći. Ista borbena grupa je u blizini tzv. velikog podvožnjaka pucala i u sanitetska kola, koja su bila vidno obeležena i sa upaljenim rotacionim svetlima. Tom prilikom su ranjeni Dragan Vučeta i Ranko Tomaš, koji su se nalazili u sanitetskom vozilu. Napadači su otvarali vatru i po stambenim zgradama i kućama gde su živeli Srbi. Deca su panično vrištala a majke su, stavljajući im ruke na usta, pokušavale da ih utišaju kako agresori ne bi čuli vriske i počinili ono po šta su i došli.
Da muslimanskim vojnicima nije bilo važno u koga pucaju, dokazali su svojim napadom na sanitetsko vozilo. Iako je na njemu bila oznaka Crvenog Krsta, osuli su paljbu koja je trajala prilično dugo sa ciljem da poubijaju sva lica u vozilu. Goran Dragojević je tog 30. maja 1992. godine, kao vozač saniteta Opšte bolnice, ranjen u napadu muslimanskih paravojnih formacija na Prijedor zadobivši rane od 32 metka. Dragojević je svedočio da je tog dana, rano ujutru, krenuo sanitetskim vozilom po ranjene do hotela u Prijedoru. Goran je objasnio da se kretao vozilom sa upaljenim rotacionim svetlima, u belom mantilu i sa oznakom Crvenog krsta kada su napadači otvorili vatru na njega.
– Tog dana sam se zatekao u bolnici, negdje oko pola pet ujutro, i dobio sam poziv da izvršim intervenciju jer je bilo ranjenih…naravno, nisam znao tada da je već izvršen napad na grad.
Goran je objasnio da se kretao vozilom sa upaljenim rotacionim svetlima, u belom mantilu i sa oznakom Crvenog krsta kada su napadači otvorili vatru na njega. Goran je ispričao sledeće:
– Kod podvožnjaka sreo sam grupu muslimanskih civila, koji su bili naoružani i to mi je bilo sumnjivo. Prolazeći pored njih, a nisam išao mnogo brzo, osuli su rafalnu paljbu po meni. Bilo ih je sa obe strane. Istog momenta mi je bila otkinuta desna ruka, desna noga a lijeva noga je imala prostrelnu ranu, pa stomak, vrat, grudni koš..Sa ranama po cijelom tijelu uspio sam vozilo dovesti do Policijske stanice, gdje sam krvario i čekao pomoć skoro sat vremena. Bio sam sat vremena u autu, krvario, tada je naišla jedna osoba i spašen sam, prebačen u bolnicu u Prijedor, tu su mi dali krv pa za Banju Luku a odatle hitno u Beograd’‘, prisetio se Goran, dodajući da je u Beogradu šest meseci bio nepokretan, a u bolnici je proveo godinu i po. – Najviše mi je žao što ti ekstremisti nikada nisu procesuirani…ne mogu ih nazvati ljudima čim su mogli pucati na sanitet a ja sam u tom sanitetu mogao voziti njihovu majku, sestru…Pucati na sanitetsko vozilo je po svim ženevskim konvencijama ratni zločin – poručio je Goran u filmu “Priča o odbrani Prijedora”, u produkciji RTRS.
Hrabri prijedorski Obilići osujetili su zle, genocidne namere agresora spasivši tako civilno stanovništvo od pokolja koji im je bio namenjen. Svojom trezvenošću, voljom, čeličnom snagom i neustrašivom borbom suprotstavili su se napadačima koji su došli da osvajaju njihov grad. Ovi hrabri ljudi svih vera i nacija, odbranili su tog 30. maja 1992. kako grad Prijedor i njegove građane, tako i svoju državu SFRJ i sve njene vrednosti.
Zahvaljujući borbi tih heroja koji su stali na branik otadžbine, 85-ogodišnja Mara imala je priliku da uživa u igri sa svojim unucima po prijedorskim parkovima, za razliku od njene vršnjakinje Stoje Vasić (85) koju su 15. maja 1992. muslimanski vojnici mučili pa je živu zapalili. Zahvaljujući prijedorskim Obilićima, mlada Prijedorčanka Jelena je preživela, i upisala željeni fakultet, za razliku od Mladenke Magazin (22) koju su tog maja 1992. muslimanski vojnici okrutno ubili u Konjicu na njenom kućnom pragu. Starina Milivoje dobio je šansu da penzionerske dane provede u igranju šaha sa svojim prijateljima, izbegavši tako sudbinu svog vršnjaka Riste Gvozdenovića kojeg su tog maja 1992. zarobili pa masakrirali pripadnici muslimanskih snaga. Zbog toga što su mladi prijedorski borci i pripadnici MUP-a stali u odbranu civila, Marijana iz Prijedora je dobila još jednu životnu priliku i šansu da uživa u odrastanju svoje dece. Te sreće nije bila Nevenka Stojanović, koju su pred očima svekra i svekrve silovali a nakon toga je zajedno sa petogodišnjim sinom ubili pripadnici muslimanske vojske. Nju nije imao ko da zaštiti.
Upravo zbog toga, građani Prijedora večno su zahvalni svojim sugrađanima koji su branili i odbranili grad od oblaka tame koji se nadvio tog proleća nad gradom na Sani. I mladi su naročito zahvalni borcima jer su podarili život novim generacijama te zaustavili pokušaj ponavljanja tragične sudbine iz Drugog svetskog rata.
Na području Prijedorske regije do danas nisu pronađeni posmrtni ostaci 137 Srba, od čega 83 civila i oni se od završetka rata vode kao nestali. Za zločine nad srpskim civilima u Kozarcu i Podgrađu kod Prijedora, pripadnici Armije BiH su osuđeni na ukupno 29 godina zatvora, međutim, za napad na Prijedor još niko nije odgovarao!
Коментари
Постави коментар