FOČA: NE BLIJEDI SJEĆANJE NA UBISTVO ŠESTOGODIŠNJE IVANE VUKOVIĆ

Među prvim žrtvama muslimanske agresije na opštinu Foča bila je djevojčica Ivana Vuković, stara samo šest godina. Njeno djetinjstvo na okrutan i svirep način prekinuli su 26. aprila 1992. pripadnici muslimanskih paravojnih formacija koji su iz pravca MZ Jabuka započeli sveopšti napad na srpska sela i zaseoke. U fanatičnom napadu ekstremista baš niko nije bio pošteđen a glavne mete napada su bile žene, djeca i stari. Ivana je rođena 7. oktobra 1986. godine a živjela je u porodičnom domu sa roditeljima Savom i Ilinkom u selu Cape - zaseok Filipovići, u opština Foča. Dok su hrabri srpski borci pokušavali da odbrane nejač u samom gradu i okolnim naseljima, u drugom djelu opštine, muslimanski vojnici su svoju "snagu" pokazivali nad srpskom nejači, naročito nad djecom. Jedna od ciljano ispaljenih granata na srpsko selo na licu mjesta je usmrtila malu Ivanu, a ranila njene roditelje. Sahranjena je u selu Brajići. 

Pošto nisu bili sposobni da se pokažu na bojnom polju, bošnjački vojnici su kukavički granatirali Foču i okolna sela. Ivana je ubijena samo zbog svoje srpske nacionalnosti i pravoslavne vjeroispovijesti. Kome je bila kriva devojčica koja tek što je zakoračila u šestu godinu života? Kome je i zašto bilo krivo dijete koje tek što je počelo pisati prva slova? 

Odgovora nema ali je više nego jasno da su u zločinu učestvovale prve komšije jer je napad izvršen iz obližnih muslimanskih sela. Ubice male Ivane nikada nisu proceusirane niti je protiv njih podignuta bilo kakva optužnica. Ubistvo nedužnog mladog bića koje je tek počelo da živi ostalo je nekažnjeno baš kao i svi ostali zločini nad srpskim stanovništvom u Foči. U napadu muslimanskih agresora na Foču teško je ranjena i Ivanina rođaka Dragana Vuković, devojčica od osam godina. 

"Tada smo shvatili da ubijaju i djecu i da niko nije pošteđen terora. Naše komšije Bošnjaci u koje smo se kleli i kojima smo najviše vjerovali su nam tako vratili"- rekla je te 1995. medijima uplakana Srpkinja iz Foče, čije riječi i danas odzvanjaju i jasno svjedoče o karakteru rata. 

Ovaj monstruozni čin uneo je veliko uznemirenje javnosti i čitava Foča je od tog dana bila u strahu. Samo dan ranije u Kozjoj Luci je ubijen Luka Vuković. Zarobljen je od strane muslimanskih ekstremista, strahovito je mučen pa masakriran. Ljudi su tada postali svijesni da zlikovci nemaju milosti čak ni prema djeci i da u ostvarenju svojih ciljeva neće prezati ni od čega. Ovaj strah prouzrokovao je masovno iseljavanje Srba iz Foče a mnoge izbjeglice se do danas nisu vratile svojim kućama. 

Branislav Vuković iz Kozje Luke je ratni vojni invalid, a na trnovskom ratištu je 13. januara 1994. izgubio brata Milorada. Govoreći o zločinu nad Srbima iz ove mjesne zajednice, Vuković se prisjetio tih teških aprilskih dana 1992 godine: „Na ovom spomen obilježju su razna imena stradalih, između ostalih, moj brat i bliži rođaci koji su izginuli. Protjerani smo odavde. Prvo mjesto na teritoriji Foče koje je izgorjelo je Kozja Luka. Tada je ovdje bilo oko 1200 muslimanskih izbjeglica i zelenih beretki pod čijim pritiskom smo morali da napustimo rodni kraj. Borili smo se i ljudi ovog kraja su ginuli iz godine u godinu do kraja rata“, priča Vuković.

Porodica Vuković je jedna od najstradalnijih porodica u Foči a podaci Instituta za istraživanje srpskih stradanja u 20. veku govore da je čak 27 članova porodice Vuković ubijeno u napadima muslimanskih ekstremista na Foču i okolna sela, dok ih je 42-oje ubijeno na širem području Gornjeg Podrinja.

Tog aprila 1992. nekoliko hiljada Srba je napustilo svoja ognjišta i domove u strahu za vlastite živote ali i živote svojih najmilijih. Bio je to progon neviđenih razmjera. Neki su pomislili da grad može pripasti samo njima, te su započeli sukobe i izazvali lavinu nasilja i zločina! Napadi na Foču bili su dobro organizovani i godinama pripremani. O tome u prilog svjedoči i podatak da su oružane muslimanske paravojne jedinice formirane još 2. avgusta 1990., dakle dvadeset meseci pre početka rata! Oružanu grupu je formirao Halid Čengić, zvani Hadžija, iz Ustikoline.Te 1990. organizovan je veliki skup muslimana koji je okupio nekoliko hiljada ljudi a odatle su upućene strašne prijetnje srpskom narodu kako će biti stvorena muslimanska Bosna i Hercegovina i kako za pripadnike ostalih naroda više nema mesta!  Po nalogu Alije Izetbegovića, početkom aprila 1992. u Foču je upućena velika grupa dobrovoljaca pod komandom Zaima Beševića i Zaima Imamovića, koji će u Ustokolini formirati Prvu drinsku brigadu. 

Dana 6. i 7. aprila 1992. ekstremisti napadaju Srbe u Foči i tada je ranjeno je petoro srpskih civila. Na neke su bačene bombe, jedna žena je ranjena snajperom, na druge su pucali iz zasjede. Neki kažu da je cilj bio da se srpsko stanovništvo zaplaši i protera. Narednog dana, otpočeli su organizovani napadi na grad i okolna naselja.  Prvo je zapaljeno 10 srpskih kuća i drugih objekata u Foči, započelo je granatiranje a na meti zločinaca bili su prvenstvno civilni ciljevi. 

General Marko Kovač u svojoj knjizi piše kako muslimanske paravojne formacije već 6. aprila 1992. vrše napad na Kazneno-popravni dom, prilikom čega zaplenjuju 200 komada pušaka i veliku količinu municije, bombi i drugih vojnih sredstava a zatvorenike muslimane puštaju na slobodu uključujući ih odmah u redove svoje paravojske. Kovač piše kako muslimanski ekstremisti tog i narednog dana napadaju srpske kuće i stanove u naselju Donje Polje spaljujući pritom desetine srpskih kuća. On naglašava kako su svi Srbi protjerani sa svojih ognjišta iz naselja Gornje Polje a već 8. aprila 1992. započinje čišćenje Srba uzvodno uz reku Drinu i Čehotinu ka Gornjem Polju, Ćelovini i Šištetu.

Prvo je zapaljeno 10 srpskih kuća i drugih objekata u Foči, započelo je granatiranje a na meti zločinaca bili su prvenstvno civilni ciljevi. 

Trivko Pljevaljčić prvi je javno progovorio o početku rata u Foči pre nekoliko godina. "Tri dana prije početka sukoba u Foči, naoružane muslimanske snage postavile su barikade. Policija nije reagovala, jer je bila podijeljena, kao i vlast u Foči", rekao je Trivko. Pljevaljčić je u ratu radio u 'Fočatransu', preduzeću u kojem su Srbi masovno dobijali otkaze, a u 'Fočatransu' je bio i muslimanski štab. "U krugu Fočatransa je bio šleper pun granata, ali u pakovanjima badel konjaka", seća se Pljevaljčić. Foču su sa okolnih brda granatirale muslimanske snage 8. aprila 1992. godine. Prve civilne žrtve bile su srpske, prvo su zapaljene srpske kuće i pravoslavna crkva. Jedna od prvih žrtava rata bio je Rodoljub Trivković, rođeni Fočak. Živeo je i radio u svom gradu, da bi na samom početku u njemu bio i mučki ubijen. Likvidiran je na samom početku meseca aprila 1992. a njegovo svirepo ubistvo bila je poruka svim Srbima kakva ih sudbina očekuje u narednim danima.  Pljevaljčić tvrdi da su u džamijama bila skladišta naoružanja i municije. "Naš prvi poginuli Rodoljub Trivković je pogođen sa munara Aladža džamije", rekao je Pljevaljčić za RTRS. Napad na Foču bio je strašan i jeziv, na hiljade civila pokušalo je da spas potraži preko Drine, gorela su prva sela,granate su padale svuda po gradu.

Jedan od ratnih komandanata Milenko Plemić ispričao je za medije pre tri godine da je rat u Foči počeo napadom „zelenih beretki“ na brdo Ćelovinu iznad Foče. - Događaji iz dva svjetska rata opametili su Srbe i ovoga puta oni nisu bili nespremni kao nekada narod Kozare, Prebilovaca ili Korita. Prva asocijacija je na rat, da smo uzeli puške, da odbranimo svoja ognjišta, svoj narod, da opstanemo svoji na svome, u svome gradu, svome selu. Ranije je bilo nekih incidenata, nije bilo pucanja iz vatrenog oružja, a osmog aprila počeo je manji okršaj na Ćelovini gdje su muslimanske straže ili izvidnice napale našu stražu, koja je bila postavljena u neposrednoj blizini svojih kuća, nekih 50 do 100 metara ispred kuća. Da nisu izašli da ih čuvaju ko zna kako bi se sve odigralo i kako bi se sve okrenulo naopačke. Sa naše stane to su bili lokalni ljudi, 10 do 20 komšija, a sa neprijateljske strane pretpostavljam otprilike isto. Kasnije su borbe prešle na gradsko područje, najviše u Donje Polje, oko današnjeg Hrama Svetog Save, tu su izgorjele četiri srpske kuće. Bilo je borbi i po okolnim selima, poginuli su naši borci u Brdima. Napad "Zelenih beretki" je lako odbijen, a istoga dana uveče muslimani su zapalili nekoliko srpskih kuća u Donjem Polju, naveo je tada Plemić. - Grad je oslobođen za samo devet dana, odnosno 17. aprila, kada su naše jedinice protjerale bojovnike iz njihovog glavnog uporišta Donjeg Polja prema Goraždu, rekao  je Plemić.

Civil Luka Vuković, mladić kojeg su svi mnogo voleli i cenili, zarobljen je pa masakriran tog aprila 1992. godine. Njegovo beživotno telo je nađeno nekoliko dana kasnije a konstatovane su povrede nanete mučenjem i zlostavljanjem. Snajperom je ubijen i Rodoljub Trivković, a u svojoj kući mučena je pa zapaljena starica Jelena Janja Radović od sedamdeset godina. Među ubijenima i bračni par Golubović - Tomo /72/ i Jelena /69/ koji su nakon mučenja zapaljeni. Tih dana u napadu na selo Kolun ubijen je i desetogodišnji Pero Todorović iz sela Kolun. Pero je ubijen majskog, prolećnog dana dok se igrao sa svojim bratom. Muslimanski ekstremisti iz Fočanske Jabuke otvorili su vatru na nedužnu decu i počinili nezamisliv zločin. "Gledali smo kako pale sve pred sobom. Brat i ja smo tom prilikom ranjeni i brat je u bolnici podlegao povredama" - ispričao je  novinarima Božo Todorović koji je tada kao trinaestogodišnji dečak teško ranjen.

U svojoj kući u Zebinoj Šumi su strahovito mučeni, zlostavljani pa ubijeni i zapaljeni članovi porodice Fuštar - Jela /69/, njen suprug Mile /66/ i njihov sin Vlado /25/. Nakon toga usledili su masakri nad srpskim stanovništvom poput onih u Jabuci, Papratnoj Njivi, Zavaitu, Poljicama, Jošanici...