SARAJEVO: ALIJINA ARMIJA JE 1992. RAZORILA I OŠTETILA BROJNE PRAVOSLAVNE SVETINJE - SVEŠTENIK MUČEN PA MASAKRIRAN!

 

Gotovo da nema pravoslavne crkve u Sarajevu koja tokom ratnog i poratnog perioda nije doživela neki oblik devastacije bilo da je reč o miniranju, razaranju, skrnavljenju, teškom oštećenju ili pak kamenovanju, ispisivanju grafita ili pljačkanju. Crkve i hramovi kao simboli pravoslavlja ali i srpske tradicije bili su tih devedesetih godina, glavna meta napada bošnjačkih fanatika, a zabeležena su čak i ubistva, mučenja i zlostavljanja pravoslavnih sveštenika. Ovo se u velikoj meri kosi sa dominantnom propagandom i izmišljotinom koju je među prvima plasirao Alija Izetbegović. Ovaj čovek, kojem je upravo narod dodelio epitet balkanskog kasapina, izneo je u javnost lažnu tezu kako "bošnjačka vojska nije porušila ni oštetila nijednu pravoslavnu crkvu" što se i danas često citira i ponavlja u nedogled.

Ovakve apsurdne izjave je u međuvremenu odbacila svaka iole precizna analiza, mada su te laži duboko ukorenjene čak i danas u bošnjačkom javnom diskursu. Ne iznenađuje što je ovakvu laž plasirao čovek čiji je režim izazvao rat koji je odneo više od 100 000 ljudi, a milione ostavio bez krova nad glavom ali zabrinjava činjenica da mnoge Sarajlije zaista veruju da hiljadu puta ponovljena laž može postati istina. Pravu istinu o urbicidu i kulturocidu nad srpskom verskom, kulturnom i društvenom baštinom za koje je odgovorna bošnjačka strana prikupila je i temeljno obradila Nezavisna međunarodna Komisija za istraživanje stradanja Srba u Sarajevu u periodu od 1991. do 1995. godine sastavljena od vrsnih i svetski priznatih stručnjaka i eksperata. 

U planu je i podizanje memorijalnog centra u znak sećanja na sve ubijene Sarajevske Srbe, gde bi osim fotografija žrtava bile postavljene i fotografije razorenih crkava i društvenih objekata, ali o tome vremenom.. 

Istraživanja pokazuju da je samo u ratnom periodu (1992-1995) porušeno i razoreno preko 450 pravoslavnih crkvi i hramova. Reč je klasičnom primeru urbicida, koji nije počinila "šačica neodgovornih pojedinaca", već iza tog varvarskog uništavanja kulturne baštine jednog naroda stoji vrlo dobro organizovan (para)državni aparat i zločinački režim Alije Izetbegovića. Razaranje verskih objekata samo je deo jednog šireg i unapred konstruisanog plana muslimanskog vojnog vrha o zatiranju svega srpskog i pravoslavnog. Tako su osim srpskog civilnog stanovništva, na meti džihadista, bile i pravoslavne svetinje, kulturni i verski spomenici, pa čak i groblja. Broj razorenih svetinja je mnogo veći ako bismo u analizu uključili i poratni period!

Analizu devastiranih pravoslavnih objekata za vreme rata u Bosni i Hercegovini na opsežan način je ponudio i Slobodan Mileusnić u knjizi "Duhovni genocid".

Na području Sarajeva teško da je ijedan verski i kulturni objekat ostao čitav i netaknut. Muslimanski fanatici su širom BiH rušili, razarali i uništavali sve što je imalo veze sa pravosavljem i srpstvom. Teško su stradale i oštećene pravoslavne svetinje na teritoriji koju su kontrolisali muslimani. Povratnici u sarajevske opštine zatekli su opšti haos i vandalizam..uvredljivi grafiti, teške oštećene ikone, pokradene i opljačkane verski predmeti i dragocenosti, popaljene svete knjige, polupani krstovi...to je ta multikulturalnost kojom se Sarajevski Bošnjaci toliko hvale. 

Na području sarajevske opštine Trnovo, razorene su i popaljene sve pravoslavne svetinje, crkve i kapele. Hram svetog velikomučenika Georgija u Trnovu podignut je 1886. a generalno obnovljen 1986. godine. Za vreme Prvog svetskog rata oštećen je zvonik i odneta su zvona. Zvonik je popravljen 1920, a zvono je kupljeno 1921. godine. Za vreme Drugog svetskog rata Nemci su crkvu pretvorili u konjušnicu. Uništili su crkvenu arhivu, knjige i ikone na ikonostasu. Po završetku rata 1945. godine crkva je vraćena u prvobitno stanje. . U napadu na Trnovo 30. jula 1992. godine, na veliki pravoslavni praznik Ognjenu Mariju ubijeno je 64 stanovnika, mahom žena i staraca. Tog dana zverski je ubijen i pravoslavni sveštenik iz Trnova Nedeljko Popović koji je prethodno strahovito mučen, a pravoslavni Hram Svetog Georgija je istog dana do temelja zapaljen. Muslimanski vojnici su tog dana uz povike "Alahu ekber", "Tekbir", "Koljite žene i decu" upali u pravoslavnu crkvu rušeći i paleći sve pred sobom. Najpre su oskrnavili sve ikone, a potom polupali krstove i ostale verske predmete. Ispisani su uvredljivi grafiti a sve dragocenosti su opljačkane. Crkva i parohijski dom su zapaljeni i uništeni do temelja. Na meti vandala tog dana su se našli i pravoslavni sveštenik kao i dve starice koje su došle da se pomole. Zveri u ljudskom obliku su se iživljavali nad starima i nemoćnima a sveštenik Nedeljko Popović je preživeo strahovite, "Isusove" muke. Prema rečima meštana Nedeljko je svoju svešteničku dužnost vršio sa ljubavlju kao pravi Hristov pastir i u skladu svoje pastirske zakletve, zbog čega je inače i bio omiljen u narodu. 

Džihadisti su nedužnog čovekla zarobili, odveli na posebnu lokaciju gde su ga tukli, šutirali, šamarali neprestano ponavljajući kako je Bosna muslimanska zemlja i kako u njoj nema mesta za Srbe i pravoslavce. Nedeljko je uprkos torturama i uvredama, u duhu pravoslavlja rečima pokušao da umiri i urazumi zločince ali to nije pomoglo. Nakon višesatne torture, Nedeljko je ubijen. Sam proces obdukcije šokirao je i same patologe koji nisu mogli da poveruju da ljudsko biće može napraviti ovakve povrede drugom ljudskom biću, naročito svešteniku. Konstatovan je veliki broj povreda - tragova mučenja i iživljavanja. U crkvi su mučene pa ubijene i dve starije žene koje su tog jutra došle na službu i molitvu. 

Jefija Popović, supruga ubijenog sveštenika Nedeljka, rekla je kao svedok na suđenju za zločin počinjen u Trnovu kako je čula da je njen suprug bio u automobilu kada su ih muslimani uhvatili i odveli u selo Godinjske Bare (općina Trnovo), gde je zverski mučen pa ubijen ubijen i pokopan. Uprkos brojnim dokazima i izjavama svedoka, za monstruozno ubistvo sveštenika Nedeljka, do danas još uvek niko nije osuđen.

Tokom divljanja muslimanskih ekstremista 1992. i 1993. spaljene su i razorene i dve kapele i parohijski domovi u Trnovu.

ILIJAŠ

Ništa bolju sudbinu nije doživela ni opština Ilijaš. Pravoslavne svetinje su bile glavna meta muslimanskih granata koje su neprestano tukle po civilnim objektima. Godine 1996. muslimanski fanatici su uoči Vidovdana provalili u Hram svetoga proroka Ilije i delimično ga zapalili. Opljačkali su i uništili sve verske predmete i dragocenosti, lomili krstove... Crkvena opština je imala do rata 1992. godine tri zgrade: Svetosavski dom, prva srpska škola, sagrađen 1875. godine, koji je služio kao parohijski dom; parohijski dom, sagrađen 1925. godine, koji je služio kao sveštenički stan; parohijski dom (nekadašnja škola) sagrađen 1935. godine, služio je kao stan drugom svešteniku. Sve tri zgrade su 1996. godine devastirane i do temelja uništene posle ulaska muslimana. Napadi na ovaj verski objekat nastavljeni su do današnjeg dana..uvredljivi grafiti, kamenovanja, pljačke i devastiranja česta su pojava u ovom kraju. Tako je 2017. grupa muslimanskih ekstremista teško oskrnavila hram, a tom prilikom su oštećeni i Svetosavski dom, pomoćni objekti, kao i rasveta u porti hrama. Pričinjena je velika materijalna šteta budući da su vandali polupali prozore na oba objekta i porazbijali reflektore u crkvenom dvorištu. 

Hram Svetih Apostola Petra i Pavla u Nisićima predstavlja jednu od najlepših građevina na području sarajevske regije. Izgrađena je početkom 20. veka a Ikone na ikonostasu je oslikao akademski slikar Spiridon Špiro Bocarić iz Sarajeva. Godinama su se ovde okupljali pravoslavni vernici iz svih krajeva Bosne i Hercegovine. Muslimanski ekstremisti su tokom 1995. porušili i do temelja razorili ovaj hram, uništene su svete knjige, crkveni predmeti, ikone...Ovde je služio i ruski monah Roman Mališev (25) kojeg su muslimanski ekstremisti svirepo ubili 15. oktobra 1994. u Nisićima.

Pravoslavna kapela u Lješevu više je puta bila na meti vandala koji su pokušali da demoliraju a poslednji događaj zabeležen je prošle godine kada je jedno lice pokušalo da zapali ovu pravoslavnu svetinju.

Ništa bolje nisu prošli ni katolički verski objekti. Muslimanske granate su tokom opsade vrlo često padale blizu župe svetog Marka, te su je delimično oštetile. Snažne detonacije uzrokovala su brojna oštećenja a vandalizam se nastavio i nakon 1996. 

Gotovo sva pravoslavna (i pojedina katolička) groblja su tokom ratnog i poratnog perioda doživela teška oštećenja, tako da se mnogi grobovi i spomenici teško mogu prepoznati, a jedan deo je i ukraden. Fanatici su po spomen pločama iscrtavali uvredljive grafite, skrnavili ploče, prskali farbom i sprejevima počivališta mrtvih. 

Hram Začeća svetog Jovana Krstitelja u Donjoj Zimči zapaljen je i demoliran 20. juna 1992. u napadu muslimanskih ekstremista na ovu svetinju. Selo se nalazilo pod muslimanskom kontrolom te je stradalo na samom početku rata. Svetinja je još tokom 1991. bila na meti vandala. Muslimani su polupali prozore, spaljivali dvorište, skrnavili nadgrobne spomenike čime su svoje bolesne namere pokazali još pre rata.

Crkva rođenja presvete Bogorodice u Čekrčićima, na granici Visokog i Ilijaša, više puta je bila meta muslimanskih fanatika. U svakom napadu je teško oštećena i oskrnavljena. "Najsvetiji dio u našem hramu je oskrnavljen. Časni presto koji je polomljen. Sve što se moglo u hramu sakupiti na jedno mjesto sve je zapaljeno, 11 ikona, jevanđelje, časni presto, bogslužbene knjige" - ispričao je 2017. Darko Danilović. 

Crkva prenosa moštiju Svetog Nikole se nalazi u Reljevu na području grada Sarajeva, opština Novi Grad, u mestu Dobroševići koji je povezan mostom preko reke Bosne sa naseljem Rajlovac. Takođe, lokacija je poznata pod imenom Vinja Luka ili Vinska Luka. U neposrednoj blizini crkve nalazi se Bogoslovija u Reljevu, bivša pravoslavna bogoslovija. Ova crkva kao i Bogoslovija u blizini bile su meta muslimanskih ekstremista, tokom i nakon rata. O kakvoj mržnji se radi svedoči i činjenica da je 2012. ubijen policajac koji je osiguravao pravoslavnu crkvu Hram Svetog Nikolaja. Ovaj objekat policija je čuvala  tri godine nakon što je pucano iz vatrenog oružja na zvonik crkve. Crkva je često bila meta napada fundamentalista, te su mnogobrojni vernici jedno vreme prestali da idu na verske službe u strahu za vlastite živote.

HADŽIĆI

Crkva svetih apostola Petra i Pavla u Pazariću je podignuta 1896. a zapaljena i sravnjena sa zemljom 1992. a tada je zapaljen i parohijski dom. Muslimanski agresori su do temelja razorili ovu pravoslavnu svetinju iako se nalazila daleko iza linija borbenih dejstava. Crkva je obnovljena 2007. ali je opet više puta bila na meti zlikovaca i vandala. Poslednji zabeležen slučaj zbio se u januaru ove godine. Policiji u Hadžićima prijavljeno je da su na pomoćnom objektu pored Crkve Svetih apostola Petra i Pavla na Oseniku, kod Pazarića, odvaljena vrata, izjavio je  Srni paroh blažujski jerej Darko Danilović. - Na crkvenom domu se vide tragovi nasilnog otvaranja. Slučaj je okarakterisan kao krivično djelo. Ne znam da li nešto nedostaje, dok ne bude završen uviđaj, rekao je Danilović.

Pravoslavne svetinje - crkve, parohijski domovi i kapele stradale su kako od muslimanskih granata koje su padale po centru grada i okolnim srpskim selima koji su bili pod kontrolom VRS, tako i prilikom nasilnih upada i skrnavljenja od strane muslimanskih vojnika i civila, na teritoriji koju su kontrolisale bošnjačke snage. 

ILIDŽA

Na jedan od najvećih pravoslavnih praznika, Veliku Gospojinu, 28. avgusta 1995. godine u crkvi Svetog Save u Blažuju, bilo je zakazano venčanje Srbina Vlastimira Glavaša. Sa mladencima je oko 12.00 časova došlo oko 50 svatova. Nakon završenog obreda venčanja u crkvi, koji je trajao oko pola časa, svatovi su izašli iz crkve. Kada su svatovi počeli da se nameštaju za fotografisanje ispred crkve, pripadnici tzv. Armije BiH su sa Igmana otpočeli minobacački napad. Vatru su otvarali sa položaja udaljenog oko 400 metara od crkve, odakle je postojala odlična preglednost prostora ispred crkve.

Bezumnici i monstrumi su odabrali veliki hrišćanski praznik ali i najlepši trenutak mladenaca kako bi u ime "muslimanske Bosne i Hercegovine", počinili masakr nad civilima. U besomučnom napadu je ubijena Jadranka Vitor, stara 30 godine, koja se tog dana molila u crkvi za svog supruga koji je bio zatočen u jednom 124 od muslimanskih logora u Sarajevu. Ranjeno je 53 civila. Teške povrede zadobilo je desetoro dece a najmlađa Nina Glavaš je imala samo 18 meseci.  Granate su počele da padaju ispred crkve, gde se u to vreme okupilo oko 150 građana, kakav je običaj kada se obavlja venčanje. Od gelera je ranjen i sveštenik Đorđe Ilić, koji se nalazio u crkvi Svetog Save, koja je tom prilikom teško oštećena. Na svu sreću, Đorđe je uspeo da preživi. Na 70 metara od crkve nalazi se porodilište, pored koga su takođe pale granate. Pravoslavna crkva u Blažuju tog dana je teško oštećena od muslimanskih granata. 

Ova pravoslavna crkva je inače već oštećena na samom početku rata 1992. kada je pogođena granatom iz pravca Butmira tj. sa položaja muslimanske tzv. Armije BiH. Nažalost, crkva je nakon Dejtona više od petnaest puta bila meta vandala i pljačkaša a samo ove godine zabeležena su tri incidenta. 2011. nekoliko Bošnjaka provalilo je u dvorište crkve i ispisalo uvredljive grafite po njoj. Pred Srpsku Novu Godinu, u januaru 2020-e godine Pravoslavna crkva u Blažuju je oskrnavljena, obijena i opljačkana. Blažujski jerej Darko Danilović je naveo da je crkva obijena, odnosno, provaljena su bočna vrata, nekoliko stvari u crkvi je ispreturano, te je ukradeno 200 do 300 KM.

Otac Darko je rekao da prema njegovim saznanjima nije ukradena nijedna ikona, crkvena relikvija ili bogoslužbena knjiga. Paroh blažujski je napomenuo da je pravoslavno groblje Osijek svake godine na meti vandala, ponekad i više puta godišnje. Hram Svetog Save u Blažuju u opštini Ilidža ponovo je 27. jula ove godine bio meta vandala koji su obili vrata i opljačkali sve što su našli. Ovo je druga pljačka za svega nekoliko dana. Tri dana ranije opljačkan parohijski dom. Provalnici su odvalili ulazna vrata i iz hrama ukrali najvrednije stvari - svete tasove, krstove, kandila i druge predmete karakteristične za pravoslavne hramove. Na odvaljenim vratima uočeni su tragovi krvi, te alati kojima je crkva obijena. Vandali su pokušali da razvale i bočna vrata hrama. Policija je stigla po dojavi i obavila uviđaj.

SARAJEVO

U Sarajevu, na teritoriji koju su kontrolisale muslimanske snage, pravoslavne svetinje su bile ozbiljno ugrožene. Skrnavljenja, kamenovanja i napadi bili su česta pojava a zabeležene su brojne pljačke. Brojno sveštenstvo je odmah po početku rata proterano iz Sarajeva, a malobrojni vernici koji su ostali u gradu u strahu za vlastite živote izbegavali su posete crkvama. Preživeli Srbi sarajevskog pakla svedočili su kako su vandali redovno upadali i demolirali srpske svetinje. 

Saborna crkva Rođenja Presvete Bogorodice podignuta je 1872. a za vreme rata je teško oštećena. Bogosluženje se u njoj nije vršilo u periodu 1992–1996. godine. Palata Mitropolije koja se nalazi u sastavu Saborne crkve, je opljačkana i teško oštećena još 1992. godine. Nacionalno ostrašćeni muslimani više puta su upadali u portu ove pravoslavne svetinje i skrnavili je kamenovanjem, grafitima dok su svete stvari uništavali i pljačkali. Prema svedočenju sarajevskih Srba, Crkva je bila gađana ručnim bombama.

Iste godine je deo palate Mitropolije izgoreo zajedno sa bibliotekom i arhivom a ova ustanova je prethodno i opljačkana.

Crkva Svetih arhangela Mihaila i Gavrila, podignuta još u 15-om veku, bila je više puta meta ekstremista koji su je svakodnevno napadali i skrnavili. Bila je gađana ručnim bombama a više puta je i opljačkana. Vandalizam i incidenti nisu prestali do današnjeg dana! 

Crkva svetog cara Lazara u sarajevskom naselju Dobrinja razorena je i opljačkana još tokom 1992. a napadi vandala nisu se zaustavili ni u godinama nakon rata. 

Crkva Preobraženja Gospodnjeg - podignuta 1939. opljačkana je i teško demolirana 1992. u napadu muslimanskih ekstremista.