GORAŽDE: STRAVIČNO UBISTVO PETOČLANE PORODICE STOJANOVIĆ I DALJE BEZ KAZNE

Za monstruozno ubistvo petočlane srpske porodice Stojanović iz Vitkovića kod Goražda, počinjeno u junu 1992- godine, do danas nije odgovarao! Najmlađa žrtva pokolja bio je petogodišnji Mirko a najstarija, njegov 65-godišnji deka Petko Stojanović, čiji su posmrtni ostaci identifikovani pretprošle godine u Spomen-kosturnici u Istočnom Novom Sarajevu.

Prošle su tri decenije od kako je u Goraždu samo zbog svoje srpske nacionalnosti i pravoslavne veroispovesti ugašena cela porodica Stojanović. Prema podacima Instituta za istraživanje srpskih stradanja u XX veku masakr je počinjen 5. juna 1992. prilikom napada naoružanih  muslimanskih vojnika na dom ove poštene srpske porodice. Stojanovići su jedna od retkih porodica koje su ostale silom prilika u samom gradu a likvidirani su na vrlo okrutan način i to nakon višesatnih tortura. Posle izvršenog zločina kuća žrtava je demolirana i opljačkana. Teror nad Srbima u Goraždu započeo je u aprilu 1992. a tokom maja meseca počinjeni su neki od najtežih zločina nad civilnim stanovništvom u cilju zatiranja jednog naroda. Ako se širom čitavog Balkana traži grad koji je prošao kroz najteže, ljudskom umu nezamislive muke, čije su stanovnike zločinci masovno istrebljivali, a žene silovali i podvrgavali najvećem poniženju, ako tražimo grad kojem su ubili dušu i pretvorili ga u sablasnu pustoš, onda je jedan od njih svakako i Goražde. Pogrešno je reći da je u Goraždu vođen ravnopravan rat između dve strane. Naprotiv tog maja 1992. jedna (bošnjačka) strana je ubijala, a druga (srpska) je ubijana. Istovremeno, muslimanske snage su od 33 sela gde su živeli Srbi, popalili čak 32. Ostalo je čitavo samo selo Šašići koje je pretvoreno u logor gde su mučeni, zlostavljani i ubijani srpski civili. Stojanovići su bili samo jedna u nizu srpskih porodica koja je naivno poverovala da im komšije sa kojima su decenijama živeli u slozi neće nauditi.

ŽRTVE RATNOG ZLOČINA:

• Petko Stojanović (65) - zverski ubijen hicima iz vatrenog oružja pa bačen u grobnicu; posmrtni ostaci eshumirani 1999. iz pojedinačne grobnice a identifikovani tek u novembru prošle godine;

• Milica Stojanović (69) - po jednoj verziji preminula od psihičke i fizičke torture, naročito gledajući kako joj muslimanski vojnici ubijaju sina i supruga a siluju snahu. Po drugoj verziji, nesrećna starica je zadavljena od strane muslimanskog vojnika pred svojom kućom. I dalje se vodi kao nestala;

• Miodrag Stojanović (40) - mučen pa masakriran hladnim i vatrenim oružjem pred roditeljima na pragu porodične kuće. Do danas njegovi posmrtni ostaci nisu pronađeni;

• Nevenka Stojanović (38) - silovana od strane muslimanskih vojnika, nakon toga prebegla u Goražde. Ubijena sa sinom na putu do Crvenog Krsta od eksplozije bombe. Eshumirana iz grobnice "Kolijevke", sahranjena na Kopačima

• Mirko Stojanović (5) -  Ubijen sa majkom na putu do Crvenog Krsta od eksplozije bombe koju su na njih bacili muslimanski ekstremisti

Početak rata Petko Stojanović je dočekao u zgradi stare železničke stanice u Vitkovićima gde je stanovao sa suprugom Milicom, sinom Miodragom, snahom Nevenkom i unukom Mirkom. Bio je penzionisani železničar i nosilac partizanske spomenice. Odbio je pozive rodbine da izađe na srpsku teritoriju. Verovao je da mu niko neće nauditi. Međutim, skupo je platio poverenje koje je imao u komšije muslimane. Tog kobnog junskog dana, muslimanski zločinci su hicima iz vatrenog oružja ubili civila Miodraga Stojanovića i to pred očima njegovih roditelja, supruge i petogodišnjeg sina. Nakon prebijanja ispalili su nekoliko hitaca u nesrećnog čoveka a potom se smejali i vređali ostale Stojanoviće. Tu nevolji nije bio kraj! Zlikovci su uhvatili Miodragovu suprugu Nevenku, te su je zlostavljali i silovali pred očima svekra, svekrve i sina. Petko, pokušavajući da zaštiti snahu, obraz i čast svoje porodice, krenuo je da spreči i zaustavi muslimanske vojnike koji su ga potom ubili hicima iz vatrenog oružja. Posmrtni ostaci Petka Stojanovića eshumirani 1999. iz pojedinačne grobnice a identifikovani su tek u novembru prošle godine. Nevenka je uspela da zgrabi dete i pobegne sa njim...budući da nisu mogli preći na srpsku teritoriju, pobegli su u grad Goražde, inače zločinačko muslimansko uporište što ih je kasnije i koštalo života. Od silnih tortura, Petkova supruga Milica je izgubila svest. I dalje se ne zna gde su pokopani njeni zemni ostaci kao ni njenog sina Miodraga. O Miličinoj sudbini kolaju dve priče. Prva, da je preminula od tuge nakon što su joj ubijeni suprug i sin a pred očima silovana snaha. Prema drugoj verziji, muslimanski vojnici su nesrećnu staricu zadavili. Najbliži srodnici kažu da će istrajati da se kazne zločinci, koji su samo zbog srpskog imena i prezimena čitavu porodicu izbrisali iz spiska živih.

"Prvo su ubili njegovog sina Miodraga i on ga je sahranio. Drugi dan su muslimanske snage izvadile tijelo njegovog sina, ubili njega i u istu grobnicu njega zakopali. Ubijen sin, ubijena kasnije ujna, ubijena mu je snaha i unuk. Snaha i unuk su pronađeni i sahranjeni u groblju u Kopačima a evo danas i on na našu radost i žalost. Žalost što se to desilo, a eto radost što smo nakon 25 godina došli do posmtrtnih ostataka da ih sahranimo"  - rekao je pretprošle godine sestrić Petka Stojanovića, Branislav Đukić.

O stradanju porodice Petka Stojanovića pisao je Nikola Heleta u svojoj knjizi "Teror nad Srbima u Goraždu". U knjizi se navodi kako je Nevenka nakon pretrpljenog pakla sa petogodišnjim sinom izbegla u grad Goražde gde je spas pokušala da potraži kod sestre ali ih njen suprug, inače musliman, nije primio u strahu od odmazde. Spas je pronašla kod strica Ljubomira ali taj mir nije dugo potrajao. Nevenka je brutalno ubijena zajedno sa sinom Mirkom na putu do Crvenog krsta kada je pošla da potraži hranu i novi smeštaj. Prema rečima očevidaca, grupa ekstremista je na nedužnu ženu i njeno dete bacila ručnu bombu prilikom čega su oboje poginuli na licu mesta. Tako je porodica Petka Stojanovića u trenu ugašena. 

Gotovo u isto vreme u samom gradu Goraždu, u naselju Biserna, ubijeni su Marjan Stojanović i njegova majka Koviljka. Bili su to jedni najmirnijih i najpoštenijih ljudi u gradu a sva krivica je bila njihova srpska nacionalnosti. Kako se navodi u knjizi, Koviljka je preklinjala muslimanske vojnike da poštede njenog sina ali su oboje ubijeni hicima iz vatrenog oružja.

Tužilaštva BiH i Bosansko-podrinjskog kantona ponašaju kao da porodica Petka Stojanovića i ostalih ubijenih Srba u Goraždu nisu ni postojale. Nema istrage, nema kazne. Umesto da ratni komandanti odgovore ko je odvodio iz stanova i ubijao Srbe, posle rata bivaju nagrađeni ministarskim pozicijama, poput Osmana Subašića, ratnog komandira stanice milicije u Vitkovićima, ili u farsičnim suđenjima bivaju oslobođeni od optužbi za ubistva Srba poput Ahmeta Sejdića, ratnog komandata Višegradske brigade tzv. ARBiH.

"Radio sam kao radnik u "Azotu" i dugo stanovao sa porodicom u Vitkovićima. U istom naselju stanovao je i moj brat Petko sa porodicom. Ja sam ostao sa suprugom u Goraždu a ubrzo su počeli progoni Srba i gorko smo se pokajali što nismo otišli. Nekoliko godina prije rata preselili smo se u naselje Biserna, a odatle smo polovinom jula 1992. odvedeni u logor koji se nalazio preko puta MUP-a. Nije nam ništa pomoglo to što smo bili stariji ljudi i bolesni (ja šlogiran) i što su nam djeca bila u inostranstvu. Muslimanski policajci nisu ništa to uvažavali već su nam rekli da moramo u logor jer smo Srbi. Proveli smo tri mjeseca u logoru, tu su nas držali u vrijeme najžešćih borbi, zabranili su nam kretanje..Nakon tri mjeseca boravka u logoru i svih mučenja, gladi i drugih patnji koje su nad nama sprovodili muslimani, vratili smo se u naš stan koji je bio u cjelosti opljačkan. Sa nama je stanovala i Nada Lukić i to je bilo, da kažem podnošljivo. Ali ubrzo nas je posjetila grupa muslimanskih oružnika i bili su vrlo grubi i agresivni. Zahtijevali su da odmah napustimo naš stan i da se u njih usele njihove porodice koje su došle iz Međeđe i Oglečeve. Molio sam ih da nas ostave u stanu pa makar se uselile i njihove porodice. Nisu prihvatili moj predlog i rekli su kako će doći kroz pola sata i dovesti svoju čeljad a mi da se slučajno tu ne zateknemo. Posebno me pogodila tragedija moga brata Petka. Prvo su mu ubili sina a onda na njegove oči mu silovali snahu, a njega onda zaklali. Njegova supruga je presvisnula od jada kada je vidjela šta ih je snašlo. Snaha i njen sin ubijeni su kasnije pred zgradom Crvenog krsta u Goraždu. Neki očevici pričali da je na njih bačena ručna bomba... - ispovest je Ljubomira Stojanovića, brata ubijenog Petka, inače objavljena u knjizi "Teror nad Srbima u Goraždu".

Goražde gotovo tri decenije nosi epitet "grada logora" a upravo zbog stravičnih zločina koje su nad srpskim stanovništvom počinili pripadnici muslimanske tzv. Armije BiH. Ovaj grad postao je sinonim za ratne torture, zlostavljanja i silovanja koja su počinjena tokom poslednjeg rata u Bosni i Hercegovini. Počevši od aprila 1992. pa sve do kraja 1995. na ovom području je zverski ubijeno blizu osam stotina građana srpske nacionalnosti, starosti od dve do 94 godine. Na području Goražda je prema podacima Republičkog centra za istraživanje rata i ratnih zločina postojalo čak 19 logora za Srbe, dok je na području Gornjeg Podrinja bilo ukupno 33 logora gde su vršena prisilna zatvaranja, mučenja, silovanja, zlostavljanja i ubistva Srba. U kampanji etničkog čišćenja spaljena su sva srpska sela, uništene su i oskrnavljene brojne pravoslavne crkve, groblja i kulturni objekti. Iz grada je proterano gotovo celokupno srpsko stanovništvo. Zločini počinjeni nad srpskim stanovništvom u Goraždu imaju brojne elemente genocida. Osim Srba, tešku sudbinu su doživeli i ljudi iz mešanih brakova i brojni muslimani koji su stali u odbranu svojih komšija  oštro se suprotstavivši zločinačkom muslimanskom režimu. Po završetku rata, pronađeno je 85 masovnih i pojedinačnih grobnica sa posmrtnim ostacima srpskih civila. Naravno, ovaj broj nije konačan budući da se mnogi Srbi i dalje vode kao nestali.

MEMORIJALNI CENTAR 

Među bivšim građanima Goražda ali i narodom Gornjeg Podrinja već dugo postoje ideje da se otvori Memorijalni centar gde bi bile postavljene fotografije srpskih žrtava iz Goražda, te svedočenja logoraša i preživelih žrtava terora. Postoje i ideje da se odabere jedan datum u godini ( 4. maj) kada bi se obeležavalo stradanje svih 2280 Srba sa područja Goražda i drugih opština u Gornjem Podrinju, kada bi se narod okupljao u velikom broju  i paljenjem sveća, javnim govorima i polaganjem cveća odao počast svim ubijenima, insistirajući na procesuiranju počinilaca. Međutim, ove ideje još uvek nisu zaživele ali postoji nada da bi tako nešto u skorijoj budućnosti moglo da se dogodi i postane deo tradicije.

Izvor: Institut za istraživanje srpskih stradanja u XX

           Nikola Heleta - "Teror nad Srbima u Goraždu"
           
           Glas javnosti - "Stojanovići ubijeni na kućnom pragu"

           RTRS